SLAM over de muren heen

De ontmoeting

Daar staan we dan, voor de gesloten, ijzeren deur van de gevangenis in Dendermonde. Er ontbreekt nog een deelnemer, de spanning borrelt in mijn lijf. Het is mijn allereerste ontmoeting met het gevangeniswezen. Net op het allerlaatste nippertje rent de laatste deelnemer binnen. Oef. We zijn voltallig en mogen na een grondige controle binnenkomen. Ik leer dat binnenkomen in de gevangenis niet altijd via dezelfde procedure verloopt.

We nemen de lift naar boven en komen aan in de sportzaal. Voor je je het chique inbeeldt, de gevangenis van Dendermonde is bijna 160 jaar oud, de zaal waar we in staan lijkt op een afgeleefde parochiezaal. Gelukkig voor de gedetineerden en het personeel is er hoop. Binnenkort verhuizen ze naar een gloednieuw complex.

Zes mannen zitten daar op ons te wachten. Iedereen is rustig met elkaar aan het praten, de sfeer is relaxt. Hind neemt meteen het voortouw. Ze heeft dit traject al een aantal keren begeleid en dat merk je. In alle vier de sessies bewonder ik haar methodieken, empathische drive en kunstzinnige ideeën. Ze stelt iedereen op zijn gemak en creëert een veilige omgeving waarin we onze woorden kunnen kneden en vormen.

De blik van vrijheid

Op het einde van de eerste sessie zegt G. dat hij een uurtje voordien het nieuws heeft gekregen dat hij de gevangenis mag verlaten. Hij is bijna terug een vrij man en kijkt uit naar de hereniging met zijn moeder. Voor mij was dit een unieke belevenis. De man had hoop in z’n ogen en was enthousiast om z’n leven weer met twee handen vast te grijpen. Hij vertelde dat hij geleerd had uit zijn fouten en ze hem hier nooit meer in de gevangenis gaan zien. Onder een luid applaus verlaat G. de zaal.

Ook maar mensen

Doorheen dit hele traject konden we de gedetineerden en onszelf beter leren kennen. Ons verleden, onze angsten en dromen. Wanneer je de gedetineerden beter leert kennen ontdek je dat velen slechte keuzes hebben gemaakt, de verkeerde mensen vertrouwden of psychische problemen hebben waar ons systeem ook geen blijf mee weet. Ik moet je er wel bij vertellen dat in de gevangenis van Dendermonde niet de ‘zware’ gedetineerden verblijven. Velen zitten in voorhechtenis in afwachting van hun proces of zitten er een korte straf uit.

Het was erg boeiend om hun leefwereld beter te leren kennen en om te beseffen dat dit ook maar mensen zijn. Mensen met pech onderweg, zo noem ik ze.

De opname

Doorheen het traject leren we onze gedachten opschrijven, rijmen en ritmisch spreken. Hind stuurt ons waar mogelijk bij. Sommigen zijn natuurtalenten, anderen moeten meer naar woorden zoeken. We werken in drie sessies naar één gedicht toe waarover we tevreden zijn. De vierde en laatste sessie komt er een videograaf mee om het geheel te capteren.

Achter een witte doek brengen we het beste van onszelf. Door het schaduwspel zijn we onherkenbaar, de enige manier om iedereen in beeld te kunnen brengen. Het is een plezante afsluiter. Iedereen leeft zich uit en heeft plezier als we een dansje moeten doen achter het doek.

Voor sommigen is het even de miserie vergeten en op een creatieve manier ontspannen. We nemen afscheid van elkaar en wensen elkaar een mooi leven. Ik zeg tegen D. ‘Graag tot ziens, maar nooit meer hier in de gevangenis’. Hij lacht en zegt dat hij z’n best zal doen. I

k heb het gevoel dat de Avansa deelnemers en gedetineerden tevreden zijn. Met een enthousiast en trots gevoel rij ik naar huis.

De anticlimax

Na een paar dagen krijgen we een mailtje met vreselijk nieuws. De videograaf is op de trein beroofd van al haar materiaal. Haar camera, statief, micro’s en ook onze opnames zijn gestolen. We zoeken nog naar oplossingen maar de opname herdoen is praktisch gezien onhaalbaar, een domper voor alle deelnemers.

Ik onthoud vooral de kracht van het traject. Ook zonder visueel eindresultaat. Het was een buitengewone ervaring die ik iedereen aanraad. Het heeft mijn blik verruimd en stereotypen in mijn hoofd een weerwoord geboden. Volgende keer doe ik opnieuw mee. Zeker weten!

Wil jij ook eens deelnemen aan een activiteit in de gevangenis? Zelf ervaren wat het is? Of mee kritisch kijken naar ons rechtssysteem en re-integratie?

Ontdek alles over het project Dialoog via www.dialoogherstel.org